De tomaat is een plant die behoort tot de nachtschade familie. Zowel de tomatenplant (blad en steel) als onrijpe tomaten bevatten de stof tomatine. Deze stof wordt door de plant geproduceerd als afweer tegen allerlei ziekteverwekkers en is ook giftig voor de mens. Bij een inname van 25mg kan de mens al te maken krijgen met vergiftigingsverschijnselen. Tijdens het rijpingsproces van de tomaat, verdwijnen de gifstoffen in de vrucht.
De tomaat vindt zijn oorsprong in de zestiende eeuw in het Andesgebergte in Zuid-Amerika. De vrucht werd ontdekt door Herna´n Cortés, een plant met kleine geel/groene vruchten, die door de Azteken tomatl werd genoemd. Pas twee honderd jaar later, rond 1750, kwam men er in Italië achter dat deze gele vruchtjes eetbaar waren. Door kruisen en selecteren kreeg de tomaat uiteindelijk rond 1850 zijn rode kleur.

Vitamines en mineralen
In tomaat zit veel Vitamine A, B1, B2, B3, B6, C, E en K. Daarnaast is de tomaat rijk aan de mineralen kalium, calcium, chroom, fosfor, ijzer, molybdeen, koper, magnesium, zink en mangaan.

Tomaten zijn rijk aan vitamine C. Vitamine C zorgt voor een betere weerstand, de vorming van bindweefsel, de opname van ijzer, het in stand houden van de weerstand en het verminderen van vermoeidheid. Ook voor gezonde bloedvaten, botten, tanden en tandvlees en huid is vitamine C belangrijk.

Tomaten zorgen voor een goede afvoer van afvalstoffen uit het lichaam. Daarnaast bevatten tomaten oxalische zuren. Deze zuren versnellen de stofwisseling en helpen de nieren om vocht af te drijven en vet deeltjes uit te spoelen.

Tomaten zijn een bron van kalium. Kalium zorgt er samen met natrium voor dat de spieren goed werken, door het geleiden van zenuwprikkels. Ook is kalium belangrijk voor een gezonde bloeddruk, door het bloeddruk verhogende effect van natrium te neutraliseren. Vanwege de kalium zijn tomaten gezond voor het op peil houden van de bloeddruk, de werking van de spieren en de geleiding van het zenuwstelsel.

De tomaat beschermt tegen vrije radicalen die ontstaan als de zon te lang op de huid brandt. De stof lycopeen in de tomaat werkt als actieve antioxidant tegen vrije radicalen.

Vrije radicalen
Vrije radicalen zijn bijproducten die dagelijks ontstaan bij o.a. de normale stofwisseling. Het ontstaan is niet te voorkomen. Deze vrije radicalen kunnen schade toebrengen aan het DNA, ze tasten de celmembranen aan, ze beschadiging enzymen en ze maken dwarsverbindingen in collageen vezels. Hierdoor verliest weefsel zijn soepelheid. Dit wordt goed zichtbaar bij de ouder wordende huid maar gebeurt ook in het lichaam en maakt zo bloedvaten stugger en hierdoor meer kwetsbaar. Vrije radicalen worden uitgeschakeld door stoffen als Vitamine C en E, Caroteen, Selenium en Glutathion. Helaas kan de schade veroorzaakt door vrije radicalen niet meer ongedaan gemaakt worden.

Lycopeen
In de tomaat zit veel lycopeen, een vetoplosbare antioxidant, een fytonutriënt dat preventief werkt tegen kanker. Dat is een carotenoïde die vooral in rode groente en fruit voorkomt. Lycopeen uit groente en fruit wordt veel beter door het lichaam opgenomen doordat het wordt vergezeld van vitaminen, fytonutriënten en belangrijke aminozuren welke helpen bij het omzetten van lycopeen in het menselijk lichaam. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat natuurlijke lycopeen 3 keer zo efficiënt werkt als een kunstmatige variant.

Tomaat (lycopeen) ondersteunt de gezondheid van het botstelsel en de bloedsuikerspiegel. De alfa-tomatine in de tomaat is bewezen effectief tegen de vorming van alvleesklier-, borst- en logkanker door de kankercellen te doden. Drie keer per week tomaat eten verkleint de kans op prostaatkanker met 21 tot 43%, volgens een onderzoeker van de Harvard Universiteit. Daarnaast helpt de tomaat tegen obesitas en werkt het preventief tegen de ziekte van Alzheimer.

Lycopeen in de tomaat werkt het ontstaan tegen van geoxideerde cholesterol wat zich aan de bloedvatwanden kan hechten. Daarnaast zorgt lycopeen dat het risico op lipideperoxidatie wordt verkleind. Dat is het proces waarbij vetcellen in de bloedbaan voor bloedklonters zorgen wat uiteindelijk kan resulteren in atherosclerose (aderverkalking) en een hartinfarct.

In de volle grond geteelde Biologisch tomaten groeien langzamer en bevatten een hoger percentage lycopeen. Vaak geldt, hoe verser hoe beter. Maar voor tomaten gaat dat niet op. Geconcentreerde tomatenpoeder is nog effectiever is dan de verse tomaat.

Antikankerwerking
Amerikaanse onderzoeken hebben wetenschappelijk aangetoond dat tomaten effect hebben op het voorkomen van prostaatkanker wanneer deze groenten minimaal 2 tot 3 keer per week geconsumeerd of verwerkt in gerechten wordt. Ondertussen komen er steeds meer bewijzen bij dat niet alleen de kans op prostaatkanker kan worden verkleind maar dat het ook een bescherming biedt bij het ontstaan van kanker aan de spijsverteringsorganen, borstkanker, baarmoederhalskanker, blaas en longkanker. Belangrijk om te weten is dat het eigenlijk nog beter is om geconcentreerde tomatenpoeder te gebruiken in de voedselbereiding omdat bijvoorbeeld tomatensaus of puree nog effectiever is dan de verse tomaat. Comibineer tomatenpoeder bij voorkeur met vet (bijv. olijfolie), omdat lycopeen gemakkelijker oplost in vet en zo beter wordt opgenomen.

Ondanks de voordelen die tomaten bieden, is het verstandig om ze met mate te eten als er gevoeligheid aanwezig is voor groentes uit de nachtschadefamilie. Er is dan kans dat men gevoelig is voor de lectines welke in tomaat zitten.